Alliance Ethnik

En is jouw vriend...?

“Yes, he’s white”, “Il est blanc”, “C’est un Flamand”. De reacties zijn uiteenlopend: “Really? You sold your soul to the white man, girl”, “C'est bien ça, ma fille” of “Auwch!”. Maar er is één gemeenschappelijke factor: ze hadden dit niet zien aankomen. Na een moment van overpeinzing én een ongemakkelijke stilte, begint het hen stilaan te dagen. I’m thát kind of woman. De categorie van zwarte vrouwen die met witte mannen date. Mijn partnerkeuze als verklaring voor mijn gedrag, opinie en levenswijze. Dan voel ik me op en top gewaardeerd als een autonoom denkend wezen. Microagressie in all his shapes and forms.

Het daten van witte partners is nooit een doelbewuste keuze geweest. Waren de voornamelijke witte kringen waarin ik vertoefde doorslaggevend? Was ik bang niet te voldoen aan het ideaalbeeld van de zwarte vrouw waarop zwarte mannen vielen? Was ik té Europees in vergelijking met de partners waarmee mijn neven omgingen? Zinderden de waarschuwingen van les tantines dat zwarte mannen allemaal avonturiers zijn na? Of had ik onbewust een aversie ontwikkeld tegen wat dé zwarte man versus witte man (niet) was? Wat ik wel wist is dat mijn partner iemand zou zijn met wie ik een connectie had, ongeacht afkomst, religieuze overtuiging, kleur of sociale klasse. Ik zou bewijzen dat liefde geen grenzen kent.

Trading Places

Mijn vriend en ik komen letterlijk uit twee verschillende werelden. Als kind zou ik hem benijd hebben. Als tiener zou ik hem gemeden hebben. Als volwassene ben ik er verliefd op geworden. Terwijl ik zomervakanties thuis of bij familie in Molenbeek sleet, ging hij naar de bergen. Zijn huishouden bestond uit gestroomlijnde familiebezoeken, die maanden op voorhand gepland stonden. Bij ons was het een zoete inval van familieleden waarvan je moeilijk kon afleiden hoelang (en met hoeveel) ze zouden blijven. Op den duur kon ik op basis van het aantal valiezen een inschatting doen. Het gevolg: onze deur was altijd open, terwijl er in zijn wereld hotels bestonden. Financiële tekorten heeft hij nooit gekend, waardoor sparen en investeren vanzelfsprekendheden waren. Bij ons was er geen sprake van (economisch) kapitaal. Het gevolg: termen zoals aanmaningsbrief, afbetalingsplan en gerechtsdeurwaarder zijn me niet vreemd. Uit zéér betrouwbare bron weet ik dat je pas in actie moet treden wanneer het incassobureau op het toneel verschijnt. Hij laat daarentegen een caca nerveux bij het horen van deze woorden. En last but not least: ik was de eerste persoon van kleur die hij kende. Laat staan dat hij iemand kende met een migratieachtergrond in zijn kindertijd, jeugd of studentenperiode.

Hij kwam in aanraking met mijn culturele achtergrond via etentjes bij mijn papa, verjaardagsfeestjes van familieleden en als ‘kers op de taart’: een bezoek aan Matongé. Maar hij werd pas in het Congolese bad gesmeten bij het overlijden van mijn papa. De voorgaande introducties waren enkel een tipje van de sluier.

A new tradition

Het verlies van mijn papa was één van de pijnlijkste ervaringen in mijn leven. In de zeven daaropvolgende dagen vòòr de begrafenis werd ik opgevangen door personen die mijn papa in hun hart droegen. Ik ondervond aan den lijve de helende kracht van een gemeenschap. Maar ik werd ook geconfronteerd met culturele geplogenheden waar ik niks van afwist. Door mijn ‘dubbele’ positie verdronk ik zélf in het Congolees bad.

Mijn vriend werd opeens mon mari die kennismaakte met de familie en extended family. Een nieuwe wereld van familiale stamboomlijnen ging zowel voor hem als voor mij open. Hij maakte deel uit van een zevendaagse matanga waar gehuil en gelach elkaar afwisselden. Een schril contrast met zijn wereld waar de overledene in een meer ingetogen sfeer wordt herdacht. Koffie en pistolets staan op het menu versus vis, rijst, mikate, pondu en ntaba.

Stilaan kwam hij in mijn wereld terecht zonder dat ik deze per se als Congolees had gelabeld. Als kind of tiener was het mijn realiteit geweest: bij het ochtendgloren gewekt worden door luid (kerk)gezang van les tantines, assisteren aan onnodige discussies bij de voorbereidingen van een groot evenement, de bedrijvigheid in de keuken en vooral wachten tot er schot in de zaak kwam.

De matanga was volop bezig en in zijn hoofd knetterde het ondertussen. Er was duidelijk een crisissituatie en iemand moest ingrijpen. Liefst zo snel mogelijk. Want waar ging dit eindigen? Elke dag zwol het aantal gasten voor de begrafenis aan. Wat met de inspraak van de kinderen zelf? Waarom namen familieleden het over? Waarom de nadruk op het aantal kratten bier? Wie zou dit betalen? Waar was het draaiboek? (Knetter! Knetter! ... Kortsluiting!)

Maar hij leerde snel dat de gemeenschap zelfsturend is. Dat het een financieel, sociaal- en emotioneel vangnet is in zowel mooie als moeilijke momenten. Dat het helaas niet hun eerste begrafenis was. Maar vooral dat ze niet zaten te wachten op zijn interventie. Dus hij maakte de klik: hij moest zijn CV niet opsommen bij gesprekken. Vragen zoals “ Wat doe je van werk?”, “Wat doe je graag?” deden er niet toe. Hij moest er gewoonweg zijn: mindfulness à 100%. De enige vereisten waren: stand-by zijn om een handje te helpen, taxichauffeur spelen, het bord vol warm eten aanvaarden en minding your own business terwijl je naar TV keek.

Eyeopener

Toen ik 2,5 jaar later van een zoontje beviel was de cirkel rond. Mijn twee tantes beschouwden mijn papa als hun grote broer. Dus konden ze niet ontbreken bij deze heuglijke gebeurtenis. Maar in plaats van de eerste maand aanwezig te zijn, kwamen ze pas na drie maanden op bezoek. Ze besloten ons ademruimte te geven als kersverse ouders. Ik keek ernaar uit en lichtte mijn vriend in. Hij had de matanga doorstaan. He knew the drill. Voor de zekerheid briefte ik hem over een aantal zaken: 1/ Een babybezoek beperkt zich niet tot een etmaal, maar spreidt zich uit over enkele dagen. Hoelang is onduidelijk. 2/ Het aantal mensen kan variëren. 3/ Je mooi opgebouwde schema met je pasgeborene kan je overboord gooien. 4/ Je bent opnieuw taxichauffeur. 5/Jouw weekplannen kan je mooi opbergen. 6/ Jouw kind is hun kind. En last but not least: ze nemen je huishouden over.

Naarmate hun aankomstdatum naderde, kreeg ik steeds meer stress door zijn ‘kruisverhoor’. “Neen, ik wist niet hoeveel mensen er kwamen”. “Neen, ik kon niet vragen hoelang ze zouden blijven”. “Neen, ik wist niet wanneer ze aankwamen.” Hoe kan je uitleggen aan iemand wiens huishouden gerund werd als een hotelketen? Dergelijke vragen druisen volledig in tegen de number one rule: iemand zich thuis laten voelen.

Het werd een regelrecht fiasco. De tantines kortten hun verblijf in onder het mom nog zaken te moeten regelen.

Ik genoot van hun gezelschap doordat ze leven in huis brachten. Hun extra verwennerij was welkom in deze ‘moederschapsrust’. Mijn papa, hun grote broer, was aanwezig tijdens onze gesprekken bij het oprakelen van herinneringen. Ik was teleurgesteld in mijn vriend, maar vooral in mezelf. Zo was ik niet opgevoed. Het bevestigde hun beeld van de ‘ongastvrije boze witte man’. Het versterkte hun opvatting dat het beter was iemand te huwen met dezelfde culturele achtergrond. Iemand van bij 'ons'.

Maar ze vergaten één belangrijk detail: ik was niet zoals hen. Ik was al ontworteld. Hoe kon ik opboksen tegen hun verwachtingen? De leefwereld van mijn vriend en ik kon niet scherper tegenover elkaar staan. Maar lag het aan onze persoonlijkheden of aan onze culturele achtergronden?

Mijn zoontje zal mijn papa, zijn nkoko, nooit rechtstreeks kennen. Zijn herinnering wil ik op alle mogelijke manieren levend houden. De ontmoeting met mijn tantes was de uitgelezen kans om zijn legacy te waarborgen. Het zou de start zijn van mooie momenten samen.

Ik was er het hart van in omdat het anders uitdraaide.

En les tantines? Die lachen er nu mee. Ze gaven me bij hun vertrek de wijze raad zorg te dragen voor mon mari. Ook dat ik niet te lang moest wachten met een tweede kind.

En mijn vriend? Hij schiet in een kramp bij het woord familie (bezoek).

Melting Pot

Mijn vriend en ik voeren vaker gesprekken die duidelijk maken dat we uit twee werelden komen. Het is zowel een uitdaging als een verrijking. Elk brengt zijn emotionele bagage mee die onmogelijk in een mensenleven gereset kan worden. Laat staan in een relatie. Dankzij begrip, liefde en respect maken we het lichter.

We staan nu eenmaal anders in het leven maar we stappen er samen in. Hij ligt wakker van een onbetaalde factuur en ik stel hem gerust dat het pas bij de derde herinneringsbrief ernstig (en prijzig) kan worden. Relativeringsvermogen op zijn best. Maar voor een gynaecologisch bezoek is hij degene die zijn kalmte bewaart terwijl ik aan worst-case scenario's denk. Het resultaat van een jeugd van onvoorspelbaarheden en onzekerheden.

En mijn zoontje? Die krijgt zoveel mogelijk mee van die melting pot wetend dat alle aanwezige ingrediënten onmisbaar zijn.